Decyzje. Czają się na każdym kroku. Czasami mniejsze, jak np. w co się ubrać rano lub którędy iść do biura. A czasami większe, typu co jest dla mnie najważniejsze w życiu lub w jakim obszarze chcę pracować, czym warto się zajmować. Mniejsze decyzje możemy upraszczać, podejmując je raz i potem tylko się do nich stosować lub budując nawyki. A jak upraszczać większe? Robiąc dobrą analizę. Na przykład taką, jaką tutaj opiszę.
Różne podejścia do podejmowania decyzji
Trudno jest podejmować decyzje. Robimy to w różny sposób – analizując dane, sprawdzając potencjalne ryzyka, zastanawiając się nad efektem końcowym, patrząc na skutek, jaki wywrą na nasze relacje lub naszą pozycję. Wykorzystujemy te sposoby, które są dla nas dostępne, i umiejętności, które mamy.
Na to wszystko nakładają się błędy poznawcze, którym w większości ulegamy (polecam świetną książkę „Pułapki myślenia” napisaną przez Daniela Kahnemana), np. błąd konfirmacji polegający na tym, że gdy podejmujemy jakąś decyzję, to łatwiej jest nam zauważyć argumenty, które wspierają nasz sposób myślenia.
Ważne jest, aby mieć świadomość tego, że podejmujemy decyzje w taki, a nie inny sposób oraz co na nas wtedy wpływa, i w pełni zdawać sobie z tego sprawę.
Mój sposób podejmowania decyzji
O podejmowaniu decyzji pisałem już nieraz. Zwłaszcza trudnych, w których mierzyłem się z obawami i strachem. Nadal używam metody, którą opisałem w tym artykule. Niemniej czasami musimy podjąć decyzję, która nie jest związana z obawami, ale z mnogością wyboru, co czyni ją trudną.
Jak przeanalizować swoje opcje? Ja korzystam z prostego sposobu, który składa się z kilku kroków.
Wypisz swoje opcje
Zaczynam od tego, że w ramach podejmowanej decyzji wypisuję wszystkie opcje, jakie mam lub jakie przychodzą mi do głowy. Na początku robię to na kartce papieru. Nie wrzucam do żadnej tabelki itd. Po prostu piszę.
Np. niedawno robiłem analizę tego, czym się zająć w ramach prowadzenia mojej firmy. Mam dużo pomysłów, robię dużo rzeczy, klienci pytają o różne opcje. Wypisałem je sobie. Poniżej pokazuję kilka z nich, nie o wszystkich jestem jeszcze gotowy pisać ;).
Trochę przypomina to burzę mózgów – myślisz o tym, co kojarzy Ci się z tematem, nad którym się zastanawiasz, i wypisujesz to, co Ci przychodzi do głowy. Potem będzie czas na grupowanie, podsumowywanie i zastanawianie się, czy na liście są powtórzenia czy nie.
Wypisz istotne dla Ciebie kategorie
W zależności od obszaru, który analizujesz, istotne mogą być różne aspekty wypisanych opcji. Warto więc za każdym razem zastanowić się, jakie kategorie dla tego obszaru są ważne.
Dla mojego przykładu z wyborem, na czym skupić się w ramach firmy, wypisałem sobie cztery kategorie:
- Radość – czy ten obszar sprawia mi radość, kiedy nad nim pracuję? (Mało/Średnio/Dużo)
- Pieniądze – czy ten obszar przynosi mi pieniądze? (Mało/Średnio/Dużo)
- Przyszłość biznesowa – czy ten obszar jest przyszłościowy biznesowo? (Mała/Średnia/Duża)
- Przyszłość osobista – czy ten obszar jest przyszłościowy w sensie osobistym? (Mała/Średnia/Duża)
Gdybym robił analizę wyborów obszaru do nauki, to mógłbym wypisać sobie takie kategorie:
- Czy mogę się tego uczyć sam? (Tak/Nie)
- Czy już coś o tym wiem? (Tak/Nie)
- Jak dużo czasu potrzebuję, żeby móc używać tej wiedzy w praktyce? (Mało/Średnio/Dużo)
- Czy mogę to wykorzystać w pracy? (Mało/Średnio/Dużo)
- Jak bardzo wiąże się to z wyjściem ze strefy komfortu? (Mało/Średnio/Dużo)
Można także wypisać kategorie, analizując wakacje. W moim przypadku pewnie byłoby to:
- Ile czasu potrzebuję, aby się tam dostać? (<4, 4–8, >8)
- Jakie będzie zaludnienie w miejscu spędzania wakacji? (Małe/Średnie/Duże)
- Jaka będzie cena wakacji? (<x, x–y, >y)
- Czy będę mógł znaleźć jedzenie zgodne z moim sposobem odżywiania? (Tak/Nie)
Jak widzisz, w każdym przypadku można znaleźć kategorie, których rozpatrzenie jest istotne przy podejmowaniu decyzji.
Dla obszaru pracy przypisałem tym kategoriom stałe wartości (mało, średnio, dużo), a dla pozostałych takie, jakie mają w ich przypadku sens. Są widoczne w nawiasach przy kategoriach.
Przypisz wartości kategorii do opcji
Kolejny krok wymaga trochę zastanowienia się. Mając wypisane opcje i kategorie, możemy połączyć te informacje. Można to zrobić w formie prostej tabelki. Nawet na papierze. Ja robię to w Notion (To-Do link) – mojej aplikacji do notowania – bo mogę tam potem wygodnie filtrować wyniki. Excel również będzie do tego świetny.
W tabelce dla każdej opcji przypisujemy wybranym kategoriom wartość. Najlepiej zrobić to intuicyjnie. Ta część jest najważniejsza, bo to, co tutaj wpiszesz, zostanie potem użyte do analizy.
Poniżej pokazuję moją tabelkę. Zasłoniłem dane, których nie chcę pokazywać, ale wartości dla kategorii są widoczne.
A tutaj przykład z uczeniem się:
Przeanalizuj
Po wykonaniu powyższych kroków można zrobić pierwszą analizę. Jeżeli masz te dane w Excelu lub w innej formie, którą można filtrować, ten krok będzie prosty. Wybierz dla każdej kategorii najwyższą wartość i ustaw w filtrze. Zobacz, jakie opcje pozostały widoczne. Kiedy zrobiłem to w kontekście wyboru obszarów do pracy w firmie, wybierając dla każdej kategorii „Dużo” w filtrze, na liście zostały tylko trzy opcje. Od razu miałem informacje, które opcje uważam za najlepsze.
Poniżej pokazuję wynik filtrowania dla wyboru obszarów do nauki:
Jeżeli dla najwyższych wartości nie ma żadnych wyników, to warto poeksperymentować. Zmienić wartość w filtrze dla jednej kategorii i zobaczyć, jakie to da wyniki.
Jeśli robiłeś to na papierze, to warto pobawić się kolorowymi karteczkami – zaklejać i pokazywać wybrane wartości.
Zobaczysz, że wynik tego ćwiczenia będzie dobrze widoczny i w wielu przypadkach bardzo jednoznaczny.
Podsumowanie
Kiedy opisałem tę metodę w jednym z newsletterów, które regularnie wysyłam do osób zapisanych na moją listę mailingową, wydawało mi się, że to oczywista metoda analizy problemów i podejmowania decyzji. Klątwa wiedzy znów dała o sobie znać. Ten prosty sposób podejmowania decyzji wykorzystuję do większych problemów, kiedy wybór nie jest oczywisty. Zwykle po tym szybkim ćwiczeniu jest mi dużo łatwiej podjąć decyzję.
